Alles

Geschatte leestijd: 3 minuten

Als mijn Nederlandse opa, geboren in 1904, als kind huisarrest kreeg, ging zijn pet achter slot en grendel. Dat was de beste garantie dat hij niet de straat op zou gaan. Want je liep compleet voor schut met een onbedekt hoofd. Heren droegen hoeden, jongens en knechten droegen petten. Hoofdbedekking was net zo vanzelfsprekend als schoeisel.

American Dream

Mijn andere opa, in 1888 in Kiev geboren en in 1903 naar de VS geëmigreerd, werkte in die periode in de hoedenmakerij, in de Lower East Side in Manhattan. De textielindustrie was booming en de massa’s Oost-Europese emigranten maakten er lange dagen in sweatshops. Maar de hoedenmarkt liep juist minder goed. Mannen gingen steeds vaker blootshoofds de straat op. De branchevereniging van hoedenmakers deed aanvankelijk nog pogingen om het tij te keren, met voorlichtingscampagnes waarin werd gewezen op de vermeende gezondheidsgevaren van een bloot hoofd. Maar het mocht niet baten, de hoedenmarkt werd definitief een stuk kleiner.

Mijn opa werkte zich via de American Dream in korte tijd op van vluchtelingenjongetje tot fabrieksdirecteur. In de jaren ’20 maakte hij hoeden en ze verkochten goed. Hoe kon dat? Hij bediende een andere markt. De Roaring Twenties waren aangebroken, en frivole dameshoedjes deden het prima! Ook na de Beurskrach van 1929, tijdens de massale verarming in de Great Depression, kon hij zijn hoedjes nog goed kwijt op de markt. Hij specialiseerde zich toen namelijk in het goedkopere segment. Maar eind jaren ’30 viel het doek alsnog. Toen raakte het dameshoedje uit de mode. Hij had geen alternatief product op de markt en ging failliet.

Markt en bestaansrecht

Het bestaansrecht van ieder bedrijf is te vinden in de markt, in de buitenwereld. Je kunt de markt beïnvloeden en bespelen, maar uiteindelijk ben je afhankelijk van de keuzes van je klanten en daar zul je je op moeten richten. Een commercieel bedrijf dat de ontwikkelingen in de omgeving niet serieus neemt, dat niet meebeweegt, tekent zijn eigen doodvonnis. Legendarisch is bijvoorbeeld de ondergang van fotorolletjesfabrikant Kodak, die de digitale camera uitvond, maar deze niet in productie wilde nemen omdat zijn eigen product daardoor beconcurreerd zou worden. De digitale camera brak toen via een andere route door en Kodak ging prompt failliet.

Maatschappelijke organisaties, die vaak geen winstoogmerk hebben, hebben ook klanten met wensen en belangen. Maar het regulerende mechanisme werkt daar vaak trager en minder goed. Zo kan het gebeuren, dat deze organisaties als logge, geïnstitutionaliseerde bedrijven in hun eigen werkelijkheid blijven leven. Ze zijn zich onvoldoende bewust van veranderingen in de buitenwereld en zien bedreigingen en kansen over het hoofd. Hun inspanningen zijn niet effectief, ze bieden hun klanten niet wat die werkelijk nodig hebben. Ze werken bovendien vaak inefficiënt en kosten de subsidieverstrekker daardoor onnodig veel geld. Merkwaardig genoeg zijn mensen die er werken zich hier vaak niet van bewust.

De bedoeling

Het doel van iedere organisatie is haar voortbestaan. Ze zal er alles aan doen om in leven te blijven. Maar voor dat bestaansrecht is de bedoeling van belang. Die bedoeling ligt buíten de organisatie en is te vinden in maatschappelijk nut en in stakeholderbelangen. Ze zal dan ook de bedoeling scherp in het vizier moeten houden om het doel (dat voortbestaan) veilig te stellen. Dat kan betekenen dat ze op zeker moment andere dingen moet gaan doen, of de oorspronkelijke dingen op een andere manier moet gaan doen.

En dat is lastig. Management en medewerkers denken en handelen vanuit de logica van hun eigen systeem. Zo’n organisatiesysteem wil blijven bestaan zoals het is en het geeft zichzelf graag bevestiging dat het goed bezig is. Men doet de dingen die men doet “nou eenmaal”. Die voelen zinvol, omdat ze de identiteit van de organisatie uitmaken. Als de situatie van een organisatie verandert, verandert die interne logica niet zonder slag of stoot mee. Men heeft hart voor de zaak en doet zijn werk naar eer en geweten, maar de organisatie raakt meer en meer losgezongen van de werkelijkheid.

Vroeg of laat valt een systeem dat niet meebeweegt door de mand. Klanten blijven weg of de subsidiekraan wordt dichtgedraaid. Of de puber gaat lekker toch chillen met vrienden, terwijl zijn pet ligt te verstoffen in de kast.

Verdraaide organisaties

Een mooi boek over die ontsporing van veel maatschappelijke organisaties, over doel en bedoeling, is Verdraaide organisaties van Wouter Hart. Hierin zet hij uiteen hoe de zogenoemde “systeemwereld”, de logica binnen de organisatie, vervreemd is geraakt van de omringende “leefwereld” van klanten en andere stakeholders. Lees het boek, of lach gewoon eens hardop om de metafoor van het campingtafeltje en snap in één keer waar de schoen wringt. Over hoe je een geïnstitutionaliseerde organisatie kunt terugleiden naar de bedoeling schreef Wouter een tweede boek: Anders vasthouden.

Blogserie over Herman David Bellin

1. De jongste
2. Hoeden die het loodje leggen
3. Vallen

Geschatte leestijd: 6 minuten

De enige constante in een organisatie is verandering, schrijft veranderkundige Jaap Boonstra. Nu ik een dagje ouder word kan ik daarvan meepraten. Ga met mij mee op een reis door de tijd.

In 1991 werkte ik in een bibliotheek in Amsterdam-Noord. Een fijne plek, waar je boeken kon lenen, kon deelnemen aan jeugdactiviteiten, informatievragen kon stellen en kranten kon lezen. Het kleine maar drukke filiaal was net geautomatiseerd. Maar de imposante mainframe computer ging regelmatig down en dan brak de pleuris uit. Stiekem genoot ik daarvan, want nood breekt wet. Het was dan pompen of verzuipen en dat schiep ruimte voor initiatieven en experimenten.

Argusogen

De collega’s die het voor het zeggen hadden stamden uit de bloeitijd van het bibliotheekvak. In de jaren ’70 hadden zij de toen nieuwe hbo-opleiding gevolgd. Ze bewaakten hun fundamenten en bestreden de vermeende uitholling van hun vak. De nieuwlichterij die de nieuwe directeur introduceerde, bekeken zij met argusogen. Dat was begrijpelijk, want hij streefde naar een lager opleidingsniveau in de directe dienstverlening. De werkzaamheden in de filialen werden vereenvoudigd. De massa’s hbo-geschoolde bibliothecarissen vochten om de weinige ‘bibliotheektechnische’ werkzaamheden die overbleven. Ze zagen met lede ogen hoe er steeds meer geautomatiseerd en gestandaardiseerd werd. Nieuwe medewerkers wierf men op mavo/mbo-niveau en voor hen kwam er een nieuwe, eenvoudiger bibliotheekopleiding.

Ik was in 1991 een van de laatste ‘overgekwalificeerde’ medewerkers die nog een vaste aanstelling kregen. Als jongste medewerker, behorende tot een generatie die vrijwel afwezig was in de organisatie, was ik min of meer buitenstaander. Ik was de ‘verbaasde kabouter’ in het team, en stelde soms regels en procedures ter discussie die in mijn ogen inefficiënt of klantonvriendelijk waren. Vaak waren dat compromissen tussen oude en nieuwe logica’s, tussen analoge en digitale werkwijzen. Zo bleef naast de geautomatiseerde reserveringen nog jarenlang een omslachtig systeem met kaarten in gebruik. De twee systemen zaten elkaar in de weg en sommige klanten moesten eindeloos op hun boek wachten. Toch duurde het jaren voordat zo’n oude werkwijze definitief het veld ruimde.

De seventies

De gevestigde orde had het moeilijk met het no nonsense-regime van de nieuwe directie, en dan voerde ik als jonkie ook nog eens strijd met ze, van opzij en van onderop. Maar deze generatie was in de jaren ’70 natuurlijk zelf óók jong, groen en kritisch begonnen. De twintigers van die tijd  voerden hun eigen strijd tegen de toenmalige machthebbers. Hilarische voorbeelden daarvan zijn te lezen in het iconische boek Werk. Martin Schouten interviewde in 1976-1977 tientallen mensen, werkzaam in de meest uiteenlopende beroepen. Zij vertellen over “hun vak, hun baas, hun collega’s, hun publiek en over hun leven – wat ze zich ervan voorgesteld hadden en hoe het geworden is,” zo vermeldt de kaft. De interviews lijken opgetekend zonder al teveel redactiewerk en de geïnterviewden nemen geen blad voor de mond.

Geniet met mij mee van de dynamiek in de Openbare Bibliotheek Amsterdam in die jaren. Lees bijvoorbeeld hoe de jonge jeugdbibliothecaresse Neeltje Stork een knellende procedure omzeilde:

Toen ik de jeugdafdeling had moest ik dus boeken kopen op zo’n boekbespreking. Ik had een keer een boek uitgezocht dat ik hebben wou, een platenboek over treinen. Bij mij in de buurt was een school bezig met een project over treinen, maar het was niet zo’n bijzonder boek en ik was het enige filiaal dat het wou hebben, er stonden grote platen in en dat had ik nodig. Toen werd er gezegd: sorry, we gaan dat boek niet alleen voor jouw afdeling aanschaffen, want dat moet dan helemaal in het systeem worden ingewerkt en dat is het geld niet waard.

Toen heb ik dat boek zelf gekocht en ik heb het mijn afdeling ten geschenke gegeven. Ik stuurde het als geschenk naar de boekbewerkingsafdeling, het werd ingewerkt en toen kwam het voor de tweede keer op de boekbespreking. Want geschenken gaan ook via de boekbespreking. Nou! Daar staat dat boek alweer! Hoe komt dat hier? Ja, zei ik, dat komt van mij, ik heb het mijn eigen filiaal ten geschenke gegeven. Nou! Heilige verontwaardiging. Godverdomme! Dit is nog nooit gebeurd, dat je eigen assistentes achter je rug om boeken aanschaffen, dit is werkelijk te slim en te link om los te lopen. Toen had ik het dus wel heel erg verbruid, daarmee heb ik me een hoop tegenwerking op mijn hals gehaald.

Censuur!

In een ander fragment lezen we hoe er tegen collectievorming en censuur aan werd gekeken, in een tijd dat de verzuilde samenleving één geheel probeerde te worden. De richtingenstrijd rond de fusie met de rooms-katholieke openbare bibliotheek, is… nou ja, verrassend te noemen:

Dat is nog een hele strijd geweest. Want die openbare bibliotheek had dus eerst wel degelijk een opvoedkundig principe, dat je de mensen een beetje cultuur bij moet brengen. Dat was het sfeertje toen ik er bij kwam werken. Maar toen is er een fusie gekomen met de katholieke openbare bibliotheek en die hadden dus boeken als Angélique, een en al drama. Bij ons stond dat niet in de bibliotheek, dat was afgekeurd als slechte rotzooi. Pim Pandoer en Pietje Bell, dat was er helemaal niet, maar dat was wel in die katholieke bibliotheek. Dus toen die fusie er door kwam moesten ze veren laten, moesten ze deze boeken ook binnenhalen. Eindeloze discussies zijn daarover geweest. Dat was met de strips precies hetzelfde: hele oorlogen van dames die ervoor en dames die ertegen waren. Maar het was niet te stuiten, het kwam toch binnen.

En toen kwam op een gegeven moment het sexboek, dat is een enorme vlaag geweest. De kaartjes van de sexboeken waren na een week al krom en beduimeld, die boeken gingen dus heel regelmatig weg. Je kreeg ook dat boek Variaties. Dat werd vrij kalm ontvangen, maar we werden er wel over aangesproken als het op de aanwinstentafel lag. Dan werd tegen ons gezegd dat het schokkend was en dat we zoiets niet op tafel konden zetten. Dan zeiden we: ja goed, dat hebben wij niet in de hand, dat komt van hogeraf en het schijnt nou eenmaal te moeten, maar we zijn het volkomen met u eens, dat kan ook eigenlijk niet. Ja ja, dat is toch wel vervelend voor u dat u dat soort boeken moet uitlenen. Die serie is afgesloten met een boek vol variaties voor homofielen en lesbiennes, dat stond ook op de aanwinstentafel. Een dame stond dat hevig geïnteresseerd in te kijken, zag dus al die houdingen, en die draaide zich om naar haar man en zei: ‘Leo, weet je – ze zoenen mekaar ook nog.” dat soort dingen te zien, dat vond ik wel spannend.

Maar al dat suikergoed, leesvoer was het. En daar moest je ook aan omdat de subsidie op een gegeven moment gekoppeld werd aan het aantal leden en uitleningen. Daarvoor moesten we dus ook wel een klein beetje aanschaffen wat het publiek wou, want daar werd om gevochten hoor; het werd commerciëler. Je mocht eerst maar drie boeken meenemen en toen mocht je onbeperkt meenemen, want hoe meer uitleningen hoe meer subsidie. Dus gingen de mensen met zulke stapels weg en ze kwamen na een week ook met dezelfde stapels terug. Dat hadden ze beslist niet gelezen, dat was waanzin. Ik werd er stapelgek van, je moest alleen nog maar boeken in de kast zetten, je had geen tijd meer om vragen te beantwoorden. Als je ’s avonds thuiskwam en je lag in bed, dan lag je nog die boeken op te ruimen. En in de uitlening liep je eigenlijk alleen nog maar de mensen af te snauwen, als ze lastig werden. Terwijl, in het begin dat ik er werkte kon je nog alle aandacht aan ze besteden. Dan kwam er zo’n klein mannetje, gebogen en oud: heeft u nog een paar detectives? Dan zocht je wat detectives en dan kreeg je een zakje bonbons van hem en dan kwam hij drie weken later weer met een zakje bonbons. Je besteedde aandacht aan zo’n man, hoe het ging met zijn been en zijn kleinkinderen. Dat vond ik het fijnste van het vak.

Huiskamer

En sommige dingen zijn van alle tijden. Lees in dit laatste fragment over de huiskamer van de stad:

Die bibliotheek schijnt in de levens van een heleboel mensen een hele vaste plaats in te nemen. Het is een soort café, een sociëteit. Echt van: vrijdagmiddag ga ik naar de bibliotheek om Vrij Nederland  te lezen, of de Groene of de Haagse Post. Het is een huiskamer en een stamcafé. In Geuzenveld, waar toentertijd nog helemaal geen jongerencentrum of café was, zag je aan de leestafel hele romans van jongelui die mekaar daar vonden. Afspraakjes in de bibliotheek.

Ik had er al eens een paar keer opgemerkt: je moet er een flipperautomaat neerzetten en coca-cola te koop aanbieden. Want het liep vaak wel uit de hand met geschreeuw en gegooi. De oudere lezers keken daar dan viezig tegen aan, die kwamen klagen aan het bureau inlichtingen en dan ging je er maar weer eens op af en je zei ”jongens, stil, het is hier een bibliotheek en dan moet je dus lezen en niet lastig zijn.”

Ik weet niet hoe het met jullie is, maar ik smul van een tijdreis als deze. Zo’n boek zet de uitdagingen van de 21^e eeuw in perspectief. Het maakt me nieuwsgierig naar de tijd die komen gaat. Hoe kijken onze nakomelingen straks aan tegen de strijd die wij vandaag voeren?

Een serie over innovatie en toekomst

1. Maak je ChatGPT-collega (nog) slimmer
2. Rolwisseling met ChatGPT 
3. Kokkerellen met mensenlevens: ChatGPT als lifecoach
4. Dit is wat er gebeurde toen ChatGPT mij interviewde
5. Ai, gaat dat wel goed? Tekstschrijven met ChatGPT
6. Eeuwig in verandering
7. Een houtje-touwtje platformorganisatie en digitale transformatie
8. Toekomstverkennen: het ultieme denken in organisaties
9. De vloeibare samenleving in een stroomversnelling

Geschatte leestijd: 2 minuten

Iedereen heeft zo zijn eigen manier om jong te blijven. De een gaat er met een vrouw vandoor die zijn dochter had kunnen zijn, de ander neemt dagelijks een duik in zee. Zelf stortte ik me in 2019 in het studentenleven. Ik begon dat jaar aan een reeks modules Bedrijfskunde en de teller staat nu op zeven.

Tentamen

Er zat vandaag een gekartonneerde envelop bij de post, met als afzender de Open Universiteit. Had ik het tentamen Kwaliteits- en Procesmanagement soms gehaald? Ik scheurde een roomwit certificaat tevoorschijn. In de begeleidende brief stond dat ik een 6 had. “Dat is een studenten-10,” zei mijn studerende dochter, die weet hoe ze deze 54-jarige kan vleien.

De leerstof van de cursus was boeiend en waardevol, maar de proeftentamens vond ik lastig. Je moest in open vragen parate kennis ophoesten: afkortingen, definities, opsommingen. Vervolgens moest je die kennis toepassen op casusbeschrijvingen. In de nachtmerrie die aan het tentamen voorafging kreeg ik dan ook dit soort vragen voorgeschoteld: Uit welke 15 fases bestaat HFTB? In welke daarvan is sprake van QYOP? Welke 17 voordelen en 36 nadelen van QYOP noemt het cursusboek? Op welke 9 aspecten verschillen deze van de voor- en nadelen die in de reader genoemd worden? Welke daarvan herkent u in casus 8D? Zou u het management QYOP of juist HRTM® adviseren? Hoe zou u dit advies onderbouwen? Het werkelijke tentamen, dat ik de volgende ochtend aflegde, leek hier verdomd veel op. Dus je begrijpt dat ik apetrots ben op mijn zesje en bovenal opgelucht dat ik niet op hoef voor een herkansing.

Papers

Maar waar ben ik nou eigenlijk trots op? Ik heb het stampwerk er voor mijn leeftijd redelijk vanaf gebracht. En de transfer van die parate kennis naar casussen lukte me ook wel aardig. Maar toch bevredigt dit niet optimaal. Andere vakken moest ik afsluiten met papers over echte casussen. Zo analyseerde ik voor Human Resource Management het in-, door- en uitstroombeleid van een maatschappelijke organisatie en deed ik suggesties voor strategisch en duurzaam personeelsbeleid. Voor de module Gedrag in Organisaties onderzocht ik in samenwerking met twee anderen de professionele relaties binnen een fusieorganisatie in de onderwijswereld. Voor Politicologie voor Management analyseerde ik de publiek private samenwerking in de bibliotheekwereld en verdiepte ik me in de wordingsgeschiedenis van het Bibliotheekconvenant dat in oktober 2020 werd gesloten. In deze onderzoekjes heb ik kennis en ervaring opgedaan die me goed van pas komt bij mijn advieswerk.

Evidence Based Consultancy

Afgelopen week ben ik begonnen met het volgende vak: Organisatieadvisering en -coaching. De module wordt afgesloten met drie producten, waaronder een adviesstuk dat tot stand moet komen volgens de principes van Evidence Based Consultancy. Het gaat daarbij om bedrijfskundig advies, dat systematisch onderbouwd wordt met wetenschappelijke evidentie, terwijl de meer intuïtieve benadering, die in de consultancy gebruikelijk is, ook op waarde geschat wordt. Dit belooft weer een mooie exercitie te worden! Ik heb al enkele opdrachtgevers op het oog, maar heb graag keuze. Neem dus vooral contact met me op als je me in jouw organisatie zou willen laten wroeten.

Meer over mijn studie en werk lees je in Wie ben ik?

Geschatte leestijd: 2 minuten

Ik had mijn fiets op nieuwe banden getrakteerd en kuierde een paar dagen door Nederland. In het zonnetje, tegen de harde koude noordenwind in trappend, droomde ik de merkwaardige gebeurtenissen van 2020 op een rijtje. Een jaar geleden stierven binnen twee maanden allebei mijn ouders. Tussendoor verloor ik mijn baan en begon de pandemie. Een duivelse samenloop van omstandigheden… 

Stel je voor dat ik van tevoren had geweten wat er allemaal in het verschiet lag. Ik had me geen raad geweten en natuurlijk had ik wanhopige pogingen gedaan om de geschiedenis een andere wending te geven. We kunnen niet in de toekomst kijken en dat is maar goed ook. 

Achteraf was die periode van een ongekende schoonheid. Mijn moeder overleed in februari, net op tijd om corona niet te hoeven meemaken. Omdat ik begin maart mijn baan verloor, had ik hoofd en handen vrij om de nalatenschap te regelen. In april overleed ook mijn vader.  De serene stilte van de lockdown voelde toen weldadig. Al mijn verdriet kon ongestoord de ruimte nemen die het nodig had. Ondertussen zag ik hoe andere oude en kwetsbare mensen door het virus bedreigd en gegijzeld werden. Ik was ronduit dankbaar dat mijn ouders veilig dood waren. Eerder dan ik had verwacht kon ik me weer goed concentreren en me op de toekomst richten.  

Op mijn moeders uitvaart draaiden we het nummer “Is that all there is?” van Peggy Lee, uit 1969. Ze vertelt en zingt daarin over levensgebeurtenissen die anders voelen dan verwacht. Erge dingen blijken mee te vallen, dingen waar je reikhalzend naar uitkeek vallen juist tegen. Het is naar mijn overtuiging de kunst om geen expliciete verwachtingen te hebben van de toekomst, maar haar wel met vertrouwen tegemoet te treden. Wat ook helpt, is af en toe stil te staan bij het wonderlijke verhaal waar je in terechtkwam toen je geboren werd. En vergeet nooit om nieuwsgierig te zijn naar elke volgende episode in je leven. 

Geschatte leestijd: 4 minuten

Voor wie het nog niet wist, veel instellingen zoals openbare bibliotheken maken een digitale transformatie door. Zo ontwikkelen ze zich tot platformorganisatie. Krijg je daar een warm gevoel van? Heb je er een beeld bij? Iets met computers waarschijnlijk? 3D-printers misschien? In dit artikel lees je hoe ik als jeugdbibliothecaris proefdraaide met het principe. Spoiler: er kwam geen computer aan te pas en bij een platform dacht ik toen nog aan aardolie.

Spilziek imago

Ik neem je mee naar 2009. Er waren wat banken omgevallen en donkere wolken pakten zich samen boven de economie. Gemeenten lieten hun oog vallen op bibliotheken en welzijnsorganisaties. Daar viel vast nog wel wat vet van botten te schrapen. Deze organisaties hadden in bepaalde kringen een ouderwets en spilziek imago. Zij kregen nu de opdracht méér te doen, met minder geld. Om dat voor elkaar te krijgen moesten ze met elkaar gaan samenwerken.

Zo belandde ik aan tafel met Anne van Bergen, van welzijnsstichting Dynamo. Zij was verantwoordelijk voor het naschoolse activiteitenprogramma voor basisschoolkinderen van Amsterdam Buitenveldert. Zelf verzorgde ik het scholenprogramma in de bibliotheek. Ik had al eerder extern samengewerkt, maar dit was toch anders. We waren nu niet elkaars klant of leverancier, maar partners met de gezamenlijke opdracht te ‘co-creëren’. Je zou ook kunnen zeggen dat we door de gemeente aan elkaar waren uitgehuwelijkt om schepsels voort te brengen.

Co-creatie

Bijna direct na het handen schudden gebeurde er iets magisch tussen Anne en mij. Er begon iets te bruisen en nog diezelfde dag lag er een uitgewerkt plan voor de Kinderboekenweek, die dat jaar het thema “Aan tafel” had. Het werd een kookfeest, een reusachtig evenement, dat ik in mijn eentje nooit had durven organiseren. Over budget en taakverdeling werden we het snel eens. Via Anne bereikte ik veel meer kinderen dan anders. Oók kinderen die nooit in de bibliotheek kwamen.

We vierden een adembenemend mooi feest, mede dankzij Annes stagiaires. Zo’n honderd kinderen kwamen naar de bibliotheek om deeg te kneden en het daarna door pastamachines te draaien. Ze mochten met vijzels allerlei geurige ingrediënten tot pesto vermalen. Hun ambachtelijk bereide prutjes kregen ze natuurlijk mee naar huis. Na sluitingstijd was de onbeschrijfelijke bende in een halfuurtje weggewerkt met al die extra handen. Dit smaakte naar meer. Welke co-creaties konden we nog meer voortbrengen?

Proeverij

Anne en ik hielden onze opdrachten nog eens tegen elkaar aan. Zij organiseerde naschoolse cursusjes voor basisschoolkinderen en huurde daarvoor zzp’ers in. Ter promotie ging ze langs de scholen, maar het was moeilijk concurreren met al die clubjes, hockeytrainingen en kinderfeestjes. Ik had de opdracht gekregen nieuwe kinderen en hun ouders als leden te werven, en met een minimaal budget laagdrempelige activiteiten te verzorgen voor loslopende kinderen. Het begon direct weer te borrelen en te bruisen tussen ons. Het was alsof de ideeën op deze ontmoeting hadden liggen wachten om bevrijd te worden. We konden ze zo opschrijven.

Het plan werd geboren om een proeverij te organiseren in de bibliotheek: een avonturenmiddag met miniworkshops verzorgd door de zzp-docenten, waarin zij hun eigen cursussen konden promoten. De partners hadden ieder hun eigen voordelen van deze constructie. Dynamo kon de uitgenodigde kinderen en ouders live verleiden en inschrijven. De reguliere bezoekersstroom van de bibliotheek, die verrast zou worden door het feest, was daarbij een bonus. De zzp’ers konden zelf hun doelgroep ontmoeten en de lol van hun cursussen aan de man brengen. De bibliotheek bood haar bezoekers zonder eigen kosten een aantrekkelijke activiteit. Er zouden nieuwe ouders en kinderen op af komen en de promotie gebeurde als vanzelf in de netwerken van Dynamo en de zzp’ers.

Het werd die middag weer dikke pret. De kinderen gingen met een stempelkaart langs miniworkshops zoals yoga, natuurkundeproefjes, buikdansen, koken en theater. Ze smeekten hun ouders om zich voor die leuke cursussen te mogen inschrijven. De bibliotheek schreef die dag veel nieuwe leden in. En alles wat ík ervoor had hoeven doen was een platfom bieden, een paar leuke gesprekken voeren en de partners voorzien van koffie en thee.

Digitale transformatie

Was dit nou zo’n uitzonderlijke samenwerking? Vast niet. Maar met de kennis van nu zie ik dit als mijn eerste ervaring met de onderliggende principes van de platformorganisatie. Bij die samenwerkingsvorm stelt een speler zijn product, dienst of infrastructuur beschikbaar aan andere partijen, die zich richten op de eindgebruiker. Of, in een andere vorm, de samenwerkingspartners bundelen hun competenties, die elkaar aanvullen en versterken. De afgelopen tien jaar is dergelijk partnerschap de nieuwe organisatiestandaard geworden in de bibliotheekwereld, waardoor bibliotheken hun aanbod hebben kunnen verbreden en veel effectiever en efficiënter zijn gaan werken.

So far, so good. Maar waarom hebben we het anno 2021 in dit verband dan over digitale transformatie? Toch iets met computers en 3D-printers? Ja, technologie heeft er alles mee te maken, maar op een andere manier dan je misschien denkt. Voor mij was het in ieder geval een absolute eye-opener dat die plaformisering een gevolg is van digitalisering en andere technologische doorbraken. Die razendsnelle ontwikkelingen dwingen organisaties wendbaarder te worden en op een andere manier te gaan werken. Efficiëntie en effectiviteit worden steeds belangrijker, en daarvoor kunnen zij niet anders meer dan de samenwerking opzoeken. Onze wereld is zo veranderlijk en onvoorspelbaar geworden, dat je het als stand alone eerbiedwaardige (bibliotheek)instelling op termijn niet zult redden. “Platformen integreren technologische, economische en sociale elementen,” legt Managementimpact uit in een serie verhelderende artikelen.

OBA Next

De 3D-printer kreeg de laatste jaren vaste voet aan de grond in de openbare bibliotheekwereld. Hordes kinderen dringen om daarmee te mogen experimenteren, als de makers van de toekomst. In Amsterdam wordt gewerkt aan OBA Next, een innovatief programma dat onder meer in 2027 een grote nieuwe vestiging op de Zuidas moet opleveren. Deze plannen zijn niet onomstreden. Kwade tongen spreken van een prestigeproject, dat ten koste gaat van de boekenwijsheid in buurtvestigingen. Zelf denk ik dat die nieuwe voorziening, mits goed geleid en begrepen, een waardevolle en natuurlijke aanvulling is op de vertrouwde boekenwereld. De samenleving wordt hoe dan ook meegesleurd in de digitale transformatie. En wat is er in die woelige digitale zee een mooier baken dan een bibliotheek, zo’n oude vertrouwde instelling, die burgers helpt om zich staande te houden in de samenleving?

Een serie over innovatie en toekomst

1. Maak je ChatGPT-collega (nog) slimmer
2. Rolwisseling met ChatGPT 
3. Kokkerellen met mensenlevens: ChatGPT als lifecoach
4. Dit is wat er gebeurde toen ChatGPT mij interviewde
5. Ai, gaat dat wel goed? Tekstschrijven met ChatGPT
6. Eeuwig in verandering
7. Een houtje-touwtje platformorganisatie en digitale transformatie
8. Toekomstverkennen: het ultieme denken in organisaties
9. De vloeibare samenleving in een stroomversnelling

Geschatte leestijd: 3 minuten

De ringtone van mijn zakelijke telefoonnummer laat mijn werkweek abrupt beginnen, de dinsdagochtend na Pasen. Een enthousiaste vrouwenstem valt met de deur in huis: “We zijn eigenlijk al in gesprek met andere tekstschrijvers, maar nu hebben we jouw blog gezien en we zijn erg enthousiast! Voor de teksten op onze website hebben we iemand nodig met een onderwijsachtergrond.” Een opdrachtgever die juist mij wil hebben, omdat ze onder de indruk is van mijn teksten. Dat is fijn om te horen. Mijn weblog is mijn visitekaartje. Het is een proeverij voor mijn eerste- en tweedegraads LinkedIn-netwerk, dat hiermee een indruk krijgt van mijn interessegebieden en expertise.

De enthousiaste vrouwenstem blijkt toe te behoren aan Sara, die samen met haar compagnon Meryam een start-up in de steigers heeft staan. “Waar gaat het precies om?” vraag ik, terwijl ik naar een kladblok en een pen graai.

Persoonlijke ontwikkeling

De vrouwen hebben een revolutionair begeleidingsconcept ontwikkeld, dat in het voortgezet onderwijs kan worden ingezet. Sara doet me uitgebreid uit de doeken hoe de programma’s de huidige mentorpraktijk aanvullen. Eén persoon kan al het verschil maken voor een kind, weet Sara uit eigen ervaring. Voor haar was dat juf Iris op de basisschool. Diens enthousiasme stak een vuur bij haar aan en deed haar besluiten om ook het onderwijs in te gaan. En dat vuur wil zij op haar beurt weer overdragen op een nieuwe generatie scholieren.

Start-up

De bevlogen vrouwen werken al vele jaren als docenten en begeleiders in het beroepsonderwijs en het voortgezet onderwijs in de regio Utrecht. Ze putten dus uit professionele praktijkervaring, maar ze nemen ook ervaringsdeskundigheid mee als leerling en moeder. Deze schat aan kennis willen ze verzilveren in hun eigen coachingspraktijk, die een gat in de markt moet vullen. Ze hebben een jaar gewerkt aan de ontwikkeling van hun aanbod. En nu is het de hoogste tijd om ermee de markt op te gaan. Het tweetal zoekt daarom een professionele tekstschrijver, die hun propositie goed onder woorden kan brengen voor verschillende doelgroepen: scholen, leerlingen en ouders.

Ik geniet van Sara’s enthousiasme. Haar missie om verschil te maken in de levens van kinderen herken ik, het is een familietrekje bij Dullemonden. Maar ook voel ik verwantschap met haar vanwege de levensfase van haar bedrijf. Ik volg veel cursussen, webinars en workshops voor startende ondernemers en ontmoet daar anderen rond die spannende stap naar een ondernemersbestaan. Voor sommigen is het nog een vage droom, waar ze schuchter over praten als over een latente kinderwens. Anderen hebben al een bedrijfsnaam, een logo en een website en wachten nu op hun eerste klant. En dan zijn er de veteranen: mensen die al jaren aan het starten zijn, maar nog altijd geen lucratief plekje op de markt hebben weten te bemachtigen.

Ondernemerschap

Sara en ik spreken anderhalf uur over onderwijs en ondernemerschap. Ik merk dat met de inhoud van het gesprek ook mijn rol verandert en ik op een professioneel dilemma afsteven. Ik kan de opdracht natuurlijk aannemen en honderden euro’s verdienen door de gevraagde teksten te leveren. Een succesmomentje voor deze startende ondernemer. Maar is dit voor hún onderneming wel de juiste investering op het juiste moment? Kunnen ze niet beter eerst een gedegen marktonderzoek doen, eventueel begeleid door een starterscoach? Ik spreek mijn dilemma uit en vertel over de scholing die ik kosteloos volgde via FNV Zelfstandigen. Ondernemerscursussen over bijvoorbeeld marktonderzoek en online marketing vergroten de kansen van een start-up aanzienlijk.

Ik heb mijn pen en kladblok inmiddels weggelegd, terwijl Sara juist het ene na het andere blaadje volschrijft met mijn tips. We besluiten de beurzen voorlopig dicht te laten. Ik wil de komende tijd best blijven meedenken met hun plannen. Wie weet kan ik dan in een later stadium alsnog wervende teksten voor ze schrijven. Doeltreffende teksten. Teksten die werken. Teksten die beide bedrijven helpen aan een stevige marktpositie.

De namen Sara en Meryam zijn op verzoek gefingeerd en worden te zijner tijd gewijzigd in de echte namen.